بیش از ۷۰ درصد سطح زمین از آب پوشیده شده است. چه قوانینی در اقیانوسها و دریاها حکمفرما هستند؟
این جایی است که یک قانون بنیادین درباره آب های بین المللی به نام “آزادی آب ها” مطرح می شود. این قانون از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا بر حوزه های مختلفی مانند بازرگانی، سفر و امنیت ملی تاثیر می گذارد.
هزاران سال است که ما برای امرار معاش، بازرگانی، سیاحت واکتشافات بر اقیانوسها متکی بوده ایم. نظام قوانین دریایی بین المللی از روی نیاز و به جهت ایجاد تعادل در این زمینه ها از جمله امنیت، تجارت و منابع به وجود آمده است.
آیا همه آبها مثل هم نیستند؟
خیر، اینطور نیست. یک مجموعه مشخص از قوانین بین المللی، چارچوبی را برای کلیه دعاوی و فعالیتهای دریایی فراهم می آورد، و این قوانین، بسته به مکان، متفاوتند.
در طول تاریخ، کشورها ادعاهای گوناگونی را درباره آبهای ساحلی شان و اینکه تمامیت ارضی شان تا کجای اقیانوس پیش می رفت، مطرح می کردند. به عبارت دیگر می گفتند که حوزه اختیارات و کنترلشان در آبهای اقیانوسها تا چه حد بود.
پس از گفتگوهای طولانی، این قانون بدست آمد که کشورهای ساحلی تنها می توانستند بر نوار باریکی فراتر از ساحلشان حاکمیت داشته باشند؛ چیزی که از آن بعنوان “آب های سرزمینی” یاد می شود. “آبهای آزاد” که فرای این منطقه قرار دارند برای همه آزاد هستند و به هیچ کشوری تعلق ندارند.
مرز آب های سرزمینی برای مدت زیادی تا آنجایی که یک کشور می توانست از خاکش روی آن محدوده کنترل داشته باشد، ادامه می یافت. این محدوده فاصله ای بود که یک گلوله توپ شلیک شده از ساحل می توانست طی کند، که حدودا ۳ مایل دریایی درنظر گرفته می شد. با مذاکرات کنوانسیون سازمان ملل متحد در رابطه با حقوق دریاها در سال ۱۹۸۲، پهنای مجاز آبهای سرزمینی به ۱۲ مایل دریایی افزایش یافته است.
پس آب های بین المللی کدامند؟
“آب های بین المللی” در واقع واژه ای تعریف شده در قوانین بین المللی نیست. با درجات متفاوت و بسته به مکان، تمام اقیانوس ها آب های بین المللی هستند. بطور مثال، کشتی های همه کشورها می توانند در آب های سرزمینی یک کشور از حق “عبور بی ضرر” برخوردار باشند. اما گاهی اوقات، برای اشاره به آبهایی فرای آبهای سرزمینی یک کشور بطور غیر رسمی از واژه “آب های بین المللی” استفاده می شود.
در این آبها، همه کشورها می توانند از “آزادی آب های آزاد” (مانند آزادی عبور و مرور و پرواز) و سایر کاربردهای قانونی آن آبها استفاده کنند. بطور کلی، این به آن معناست که کشتی های هر کشوری – حتی کشتی ای که پرچم یک کشور بدون دسترسی به دریا را نصب کرده است – حق برخورداری از آن آزادیها را، بدون دخالت هرکشور دیگری، دارند. این نظام قوانین مرسوم بین المللی در کنوانسیون سازمان ملل متحد در رابطه با حقوق دریاها منعکس شده است.
کنوانسیون سازمان ملل متحد در رابطه با حقوق دریاها همچنین یک منطقه دریایی حیاتی دیگر را نیز تعیین می کند: هرکشوری می تواند تا ٢٠٠ مایل دریایی از ساحلش را بعنوان منطقه انحصاری اقتصادی بداند. آن کشور در این منطقه دارای حقوق خاص و اختیارات برای مقاصد محدود و معینی، از جمله ماهیگیری و تولید انرژی از آب و باد می باشد. ایالات متحده درباره استفاده های سنتی از اقیانوس ها، بر این عقیده است که کنوانسیون سازمان ملل متحد در رابطه با حقوق دریاها منعکس کننده قوانین مرسوم بین المللی است که برای همه کشورها الزام آور است.
وقتی منطقه انحصاری اقتصادی دو کشور با هم تداخل می کنند چه اتفاقی می افتد؟ آن دو کشور باید بر سر مرزهای آبی که تعیین کننده دعاوی آن کشورهاست به توافق برسند.
در آبهای بین المللی چه اتفاقاتی می افتد؟
خیلی چیزها!
حدود ٩٠ هزار کشتی تجاری بین کشورهای مختلف به نقل و انتقال کالا مشغولند. همچنین، همه کشورها می توانند لوله ها و کابلهای زیرآبی را در آبهای بین المللی نصب کنند. مکانهای ماهیگیری در مناطق اقتصادی انحصاری و در آبهای آزاد نیز مهم هستند.
اما حتی در آبهای سرزمینی نیز، همه کشتی ها از جمله کشتی های نظامی از حق عبور بی ضرر برخوردا هستند. آنها می توانند بسرعت از آبهای سرزمینی یک کشور عبور کنند به شرط آنکه فعالیتهای مشخص و معینی را که به نظر برسد مخل آرامش، نظم یا امنیت آن کشور ساحلی هستند، انجام ندهند. گاهی اوقات، کشورها به طور غیرقانونی به منظور ایجاد محدودیت برای دسترسی یا استفاده از آبها [برای دیگر کشورها] ادعاهای دریایی بیش از اندازه ای می کنند.
وقتی چنین اتفاقی می افتد، ایالات متحده معمولا اعتراض خود را با دولت کشوری که آن ادعاهای غیرقانونی را مطرح کرده درمیان می گذارد و با آن کشور کار می کند تا ادعاهایش را با قوانین بین المللی منعکس شده در کنوانسیون حقوق دریاها منطبق کند. همچنین، وزارت دفاع ممکن است یک «عملیات آزادی ناوبری» را به منظور اثبات اصل بین المللی آزادی آبها انجام دهد. به عنوان مثال این عملیات می تواند ارسال یک کشتی نیروی دریایی به آبهایی باشد که آن کشور برای محدود کردن توانایی های کشتی ها در اعمال حقوق و آزادیهای ناوبری شان، ادعاهای بیش از اندازه ای کرده است.
ایالات متحده اعتراض خود را نسبت به ادعاهای مفرط دریایی اعلام می دارد و عملیات آزادی ناوبری را براساس اصول و فارغ از اینکه چه کشور ساحلی مطرح باشد، از جمله برای اعتراض به ادعاهای مطرح شده توسط متحدان و شرکایش انجام می دهد.
در سال ٢۰١۷، ایالات متحده عملیات آزادی ناوبری را در حدود بیست و چهار کشور از جمله کامبوج، چین، هند، اندونزی، مالزی، مالدیو، فیلیپین، سریلانکا و ویتنام انجام داد.
پس دزدان دریایی چه می شوند؟
راهزنی دریایی در آبهای بین المللی می تواند خسارات فراوانی را به مردم و تجارت بین المللی وارد آورد. دزدان دریایی می توانند مانع ارسال کمکهای انساندوستانه شوند، قیمت اجناس معامله شده را افزایش دهند، و زندگی خدمه کشتی ها را به مخاطره بیاندازند.
همانطور که در کنوانسیون سازمان ملل متحد در رابطه با حقوق دریاها آمده، همه کشورها وظیفه دارند برای متوقف کردن راهزنی دریایی همکاری کنند. هر کشوری می تواند دزدان دریایی را در آبهای آزاد دستگیر و محاکمه کند. این اصل قدیمی قوانین بین المللی نمونه نادری از مواردی است که کشورها می توانند از “اختیارات جهانی” برخوردار باشند.
